Dertig maart sloten de deuren van de Smatch in Munkzwalm onherroepelijk. De Zwalmenaren missen zo een buurtwinkel in hun dorp. Enkel Loods 3 blijft nog over van wat voorheen een winkelcentrum moest voorstellen. Maar de overname van Smatch door Colruytgroup zou plots voor een kentering kunnen zorgen. “We betreuren dat er in ons hoofddorp geen supermarkt meer is”, zegt burgemeester Bruno Tuybens (voorZwalm). “We bekijken nu of we van het domein een retailpark kunnen maken.”
Geen goed nieuws voor de bewoners van Zwalm. Een supermarkt is gebruiksvriendelijk in een dorpskern als Munkzwalm, maar die is nu verdwenen. Eind maart kondigde Louis Delhaize Group aan dat alle Smatchwinkels zouden sluiten. Colruyt Group neemt een mooi aantal van 57 winkels over. Al is dat niet zo voor de winkel in Munkzwalm. Zwalmenaren zijn ongerust en ze besloten om actie te ondernemen.
Petitie
Nog voor de winkel van Smatch in Munkzwalm de deuren sloot, startten een aantal inwoners van Zwalm een petitie op. Ze pikten deze tegenslag niet. Ze vrezen voor een lokale leegloop aan handelszaken en warenhuizen. Hundelgem heeft nog een Aldi, maar voor de rest hangt de economische activiteit van de gemeente af van ondernemingsschap door zelfstandigen zoals ‘Zoet Zout’ en ‘De Stoasie’. Onder meer bij bakkerij Panda lag er zo een formulier. 157 mensen ondertekenden deze al, onder hen ook Marijke Bauters en André Pede. “We willen de petitie ondertekenen om de mensen die hun job verloren, te steunen. Het is triest om te zien hoe onze parochie alweer een warenhuis ziet verdwijnen. Straks schiet er niets meer over. Zwalm heeft meer mogelijkheden dan één Aldi die de eer van onze gemeente moet redden.”
Begin van het einde
Het is niet de eerste keer dat de gemeente een winkel ziet verdwijnen. Zo verhuisde Modemakers vier jaar geleden naar de drukke Provincieweg in Herzele, net nadat de schoenenwinkel Brantano failliet ging. Aangezien Modemakers nu een vestiging in Herzele heeft, moeten inwoners van Zottegem en Oudenaarde niet meer naar Zwalm komen om te winkelen. Vreemd genoeg kwam er geen opvolging. Geen Van Haren voor Brantano en ook het pand waar Modemakers in gevestigd was, bleef gewoon leeg staan. Ondertussen verkommert het gewoon. “Het pand was al in slechte staat”, vertrouwt een werkneemster onze redactie toe. “Ik had het graag ook anders gezien. Ik woon in Oudenaarde, dus Zwalm was gemakkelijker bereikbaar dan Herzele, maar een renovatie was niet haalbaar. De kosten zouden te hoog oplopen. Een verhuizing was onvermijdelijk. Opvallend genoeg hebben we tijdens de werkweek wel minder volk over de vloer dan dat het geval was in de vestiging in Munkzwalm. Maar een verkeerde keuze kan je het niet noemen, het was van moeten.”
Dura lex sed lex
Burgemeester Bruno Tuybens (voorZwalm) begrijpt de teleurstelling maar benadrukt ook dat de tegenstanders verwaarloosbaar zijn. “Ik heb niets tegen die petitie. Ze is kleinschalig, maar het is het recht van de inwoners om die te lanceren. Alleen is de uitleg nogal complex. Wij kunnen er niet veel aan veranderen. In de wet staat zwart op wit dat je een omgevingsvergunning moet aanvragen. Die krijg je niet zomaar goedgekeurd, want je moet zowel aan de bouwkundige als de milieuvoorwaarden voldoen. Vroeger had je genoeg met een milieuvergunning.”
Sinds 1977 is de site in Munkzwalm door de overheid gecatalogiseerd als kmo-zone, dat zegt het Vlaams Gewestplan. Enkel zelfstandigen die ook als productiebedrijf fungeren hebben recht op een vergunning. “Toen was er een schoenmaker die ook gedeeltelijk schoenen verkocht”, vertelt Tuybens nostalgisch over de beginjaren van de site. ”Brantano nam over zodat ze in Munkzwalm de grootste winkelruimte ter beschikking zou hebben. Door de grote omvang besloten ze bij ons ook hun online magazijn op te starten zodat ze meer waren dan een winkel. Daardoor was een vergunning geen probleem.” Voor dat gebouw is er wel een nieuwe bestemming gevonden met ‘Zwembad.eu’.
Tuybens zou graag een retailzone maken van de site, maar de wet laat dat niet toe. “De weg die je moet afleggen om die plannen te wijzigen is zo lang. De kmo-zone staat vastgeroest in de oude gewestplannen en dan moet je aankloppen bij de hogere instanties. Wij hebben die bevoegdheid niet als gemeente om er een retailzone van te maken en vergunningen uit te delen. Jammer genoeg is het onbegonnen werk om voor herstructurering te zorgen via de gewesten, de regering of parlementen.”
Het schoentje wringt niet alleen bij de gewestplannen. Want als je de gebouwen zou opwaarderen met een restauratie, dan moeten er toch bedrijven toehappen?
“De terreinen zijn privé-eigendom. Retailstats beheert de panden, dus het spreekt voor zich dat wij als overheid dat respecteren. Het bedrijf heeft het geld niet om een vergunning aan te vragen om te renoveren na jarenlang huurinkomsten te mislopen. Bovendien hebben we samengezeten met een advocatenkantoor en juridisch lijkt het niet mogelijk om zo’n vergunning te krijgen. Dan wordt er beroep aangetekend en verliezen we enkel nodeloos tijd en geld.”
In de clinch met oppositiepartij Open VLD
“We hebben dit verhaal proberen te schetsen op de gemeenteraad”, gaat Tuybens verder. “Want de oppositie schreeuwde al van aan de zijlijn dat het de schuld was van ons beleid. Dat we dit hadden moeten zien aankomen. Maar uiteraard wisten we op voorhand al dat een herinrichting van de kmo-zone niet mogelijk was door de wet. Na de vergadering hebben we niets meer gehoord van de liberalen. Logisch, ze schieten zichzelf in de voet als ze nu nog kritiek hebben op het feit dat er nooit naar een oplossing gezocht is. Ze zaten zelf 47 jaar in het gemeentebestuur. Dat zou als een boemerang in hun gezicht terugkeren met de lokale verkiezingen in aantocht in oktober eind dit jaar.”
Johan De Bleecker, lid van oppositiepartij Open VLD, reageert: “Er is echt wel sprake van een leegloop van handelaars in Zwalm”. “Het huidige gemeentebestuur heeft getoond dat ze ofwel te laat reageren ofwel helemaal niet goed zijn in ondernemingsschap. Naast Brantano, Modemakers en Smatch verdwenen ook restaurants Ter Swaelmen, ‘t Snacksken, Mechelse Koekoek en de Zwalmmolen. Ook voedingszaak De Nijs sloot de deuren. Wij pleiten voor een nieuwe supermarkt in het oude gemeenteschooltje. Ook een voormalig transportbedrijf achter de kerk in Munkzwalm kan een perfect gelegen plek zijn, met mogelijkheid tot parking.”
“We willen naar de verkiezingen stappen met een duidelijke visie voor de ondernemers en we pleiten voor een snellere procedure om het ruimtelijk uitvoeringsplan te voltooien”, sluit De Bleecker zijn betoog tegen het huidige beleid af.
Oplossing
Tuybens en het Schepencollege komen samen met een mogelijke oplossing. “We willen zeker dat er opnieuw een supermarkt komt in de dorpskern van Munkzwalm. Dus kijken we nu uit om een ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) op te starten. Het doel is dan om de kmo-zone gedeeltelijk ook tot retailpark om te toveren. Ook dat zal een werk van lange adem zijn. Dat is een document van meer dan honderd pagina’s. Er moet een ontwerp gemaakt worden, we moeten advies vragen aan de overheden, zoals wegen en verkeer en milieu. Dan volgt een voorstel, een voorlopige vaststelling en nog een openbaar onderzoek. Pas daarna is er sprake van een definitieve vaststelling en deze moet nog goedgekeurd worden door de gemeenteraad, waarop de overheid nog drie maanden tijd heeft om te reageren. We spreken dus over een meerjarenplan en een totale kost van 45.000 euro. Je mag zeker twee à drie jaar rekenen om het RUP uit te voeren.”
Toekomst
“Dat er een nieuwe supermarkt moet komen, is wel duidelijk”, concludeert de burgemeester van Zwalm. “We mogen minder mobiele mensen niet uit het oog verliezen nu de trend van boodschappen doen in steden is ingezet. Wie doet hun grote boodschappen nog rond de kerktoren?”
Wat de toekomst brengt voor Loods 3 is een vraagteken voor Tuybens. “Het is maar de vraag in hoeverre de interieurwinkel ‘en passant’ klanten verliest die oorspronkelijk naar de Smatch gingen.” Loods 3 is nu nog de enige winkel die overblijft op het terrein. Pas als het niet meer rendabel is om in Munkzwalm een winkel open te houden, zou deze ook kunnen verdwijnen. Al mag de Zwalmenaar ook niet doemdenken, want ook Buurtslagers is nog open. Het gemeentebestuur zal werk maken van een retailpark. Het enige wat de inwoners zullen nodig hebben, is een portie geduld.