Na een hevige campagne leek de storm weer even te gaan liggen, maar niets is minder waar. Racisme is en blijft een hot topic in de Belgische voetbalwereld. Niet alleen op amateurniveau, maar ook in de hogere reeksen van het voetbal blijft het vies beestje actief, ondanks bijzonder veel maatregelen.
De Pro League gaat al jaren de strijd aan met racisme. Sinds 2018 zijn er al enkele belangrijke stappen gezet, zoals een handleiding voor clubs. De Pro League wil dat de profteams zélf leren omgaan met discriminerende spreekwoorden en acties. De handleiding moet hen helpen om hun stadion discriminatie-vrij te maken. Behalve racisme, focust de handleiding ook op homofobie en antisemitisme.
Racisme heeft prioriteit binnen Pro League
Volgens Seppe Verbist, Football & Social Responsibility Manager bij de Pro League, heeft racisme dan ook een grote prioriteit binnen de Pro League. “Het is één van de belangrijkste thema’s in ons beleidsplan, aangezien het op regelmatige basis voorkomt. Het is zelfs alarmerend, want we krijgen steeds meer meldingen binnen. De afgelopen twee jaar hebben we meldpunten gecreëerd, om ons bewuster te worden van het aantal incidenten.
Maar niet iedereen kan zich vinden in de campagnes en acties van de Pro League. Volgens een anonieme Club Brugge-supporter, die zich meermaals openlijk racistisch uitliet op het voetbalveld, zijn de acties van de Pro League waardeloos.
“Ik vind dat de sensibiliseringscampagnes soms nogal in onze strot worden geduwd. Het is positief dat bewustwording wordt gecreëerd, maar we moeten blijven streven naar concrete veranderingen en gelijke kansen voor iedereen, ongeacht hun achtergrond. De beste sensibilisering is de reactie en veroordeling van spelers zélf. Wanneer ze racistisch bejegend worden, moeten ze gewoon van het veld stappen: klaar. Al vind ik dat sommige individuen al te graag de racismekaart trekken wanneer het hen uitkomt. Zo heeft Vincent Kompany ooit eens, zonder geldig bewijs, het hele stadion van Club Brugge veroordeeld voor racisme en apengeluiden, terwijl er niemand van de aanwezige officials, supporters of journalisten iets gehoord hadden. Maar de media pikten dit nogal vlotjes op. Ook Romelu Lukaku is op dat vlak een vrij kinderachtig figuur. Voorbeelden genoeg waarin hij rondom zich schopt dat alles en iedereen racistisch is wanneer het hem goed uitkomt. Als hij slecht speelt en hij wordt uitgefloten, kadert hij dat als racisme.”
Pro League-maatregelen tegen racisme: wisselend succes
Aan initiatieven en maatregelen geen gebrek vanuit de Pro League, maar deze leveren dus duidelijk niet altijd op en dat merkt Verbist ook. “Het uiteindelijke doel is dat er geen racisme en discriminatie meer is in ons voetbal en daar zijn we nog niet. We hebben nog enorm veel werk. Levert het op? Op vlak van vervolging alvast wel. Mensen beginnen te voelen dat je niet ongestraft racistisch of discriminerend kan zijn in een stadion.” Verbist ziet racisme breder, als een maatschappelijk probleem. “In het dagelijkse leven komt racisme ook voor. Het is onmogelijk voor ons om alles zomaar op te lossen, daarom werken wij op dat vlak steeds beter samen met de clubs. Zij spelen een belangrijke rol in de identificatie, iets wat dikwijls een probleem is. Vaak is er gebrekkige informatie of niet voldoende bewijslast, waardoor het bondsparket niemand kan vervolgen.”
Samenwerking met Kazerne Dossin
Sinds 2021 werken de Pro League en de Belgische voetbalbond samen met Kazerne Dossin. Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikten de Duitsers de voormalige kazerne om Joden en Roma naar concentratiekampen te transporteren. De site is inmiddels een museum geworden. In samenwerking met Kazerne Dossin, heeft de Pro League een handleiding geschreven over hoe men in het voetbal moet omgaan met het onderwerp “wij-zij”. De clubs in de Pro League krijgen allemaal een uitnodiging voor een bezoek op maat, wat niet verplicht is, maar sterk wordt aangeraden.
Sibren Ghiesmans, Fanbase & community manager van KV Kortrijk, legt uit hoe dat in zijn werk gaat. “Als club ben je helemaal vrij om te bepalen welke personen je naar Kazerne Dossin stuurt. Elke ploeg kiest ook zelf welke personen ze sturen. Bij KV Kortrijk kozen we er bewust voor om geen spelers te sturen, want volgens ons ligt daar het probleem niet. Wij willen stewards, medewerkers en supporters meenemen.”
Aangezien een rondleiding voor maximum twaalf personen is en Kortrijk hun fanbase over veel meer supporters beschikt, zijn het de supportersclubs die de twaalf bezoekers selecteren. “Het doel is natuurlijk om de supporters die het randje al eens durven opzoeken, mee te krijgen naar Mechelen. Maar we kunnen niemand verplichten”, voegt Ghiesmans daar ook aan toe.
Hieronder kan u onder andere zien hoe zo een rondleiding ‘op maat’ eruitziet.
Ook eersteklasser Union Saint-Gilloise was recent nog op bezoek in de Kazerne Dossin. De club kijkt positief terug op het project. “Dit type activiteiten zouden veel meer moeten opgezet worden. Wij voegen graag de daad bij het woord. We plannen trouwens op eigen initiatief nog een samenwerking in met Kazerne Dossin en dergelijke initiatieven. Het past in onze open filosofie van de club en de strijd die we voeren tegen discriminatie, samen met de Pro League.”
Cijfers blijven schokkend
Dat deze samenwerking slechts een pril begin is en er nog veel stappen nodig zijn, blijkt ook uit een recent onderzoek van de KU Leuven en de VUB (Vrije Universiteit Brussel). De resultaten zijn schokkend, want hou je vast, één op de drie jeugdvoetballers gaf in het onderzoek aan dat hij of zij ooit slachtoffer is geweest van racisme of discriminatie. Bij meisjes ging het om bijna de helft.
Het grote probleem is educatie, volgens Seppe Verbist. “Het is voor de Pro League zeer belangrijk om de jeugd al vanaf het begin goed op te voeden. We moeten staan voor een nultolerantie. Het is niet zo dat iemand die ouder is en zich racistisch uitlaat, niet gesanctioneerd moet worden. Je kan het niet maken om deze generatie op te geven, daarvoor is racisme een te belangrijk probleem in de voetbalwereld.”
Schuldbesef is ver zoek
Waarom? Dat blijft de grote vraag. Waarom zou je racistische opmerkingen maken? Niet alleen richting sporters, gewoonweg in het algemeen. Daders genoeg, maar weinigen die ‘on record’ hun verhaal willen doen. Na een moeizaam proces krijgen we toch één iemand aan het praten, hij plaatste onder andere deze tweet, waarin hij – onder een anonieme naam – voormalig Antwerp-kapitein Faris Haroun vijandig en racistisch verweet. “Geen idee van welk ras dat vuil varken is, maar door zo’n mensen worden mensen een racist”, schreef hij.
Hij geeft ook aan herhaaldelijk racistische feiten te hebben gepleegd. We vroegen de Club Brugge-fan in kwestie waarom hij zo ver ging.
“In de jaren ’80 en ’90 gebeurde dit héél vaak. Oerwoudgeluiden waren vrij frequent, zelfs toen er bij Club Brugge donkere jongens speelden. Niet enkel racisme, maar ook verwijten in het algemeen of pro-Vlaamse gezangen. De Engelse working class en skinhead cultuur kwam begin jaren ’80 de kop opsteken bij Club Brugge en is sindsdien nooit meer verdwenen.
Vroeger zongen we ook: ‘Marc Degryse, je moeder is een hoer’ of ‘Cisse (Severeyns) Janet’, en dan vraag ik me af of dit niet even erg is? Waarom deden we dat? Geen idee, we stonden daar zelfs niet bij stil: een beetje pressure om gewoon mee te zingen”, vraagt hij zichzelf af. “Anderlecht had de geuzennaam ‘Joden’ en dan werd er – in die tijd – zelfs gezongen van ‘Hamas Hamas, Joden aan het gas’, iets wat nu absoluut niet meer zou kunnen natuurlijk.”
Volgens hem is de Pro League en de maatschappij te soft geworden. “Tegenwoordig mag je niet veel meer mispeuteren, het woke-gedoe sluipt langzaam maar zeker in het voetbal.” Van zijn uitspraken heeft hij ook geen spijt klinkt het. “Ik heb daar nooit bij stilgestaan. Iedere voetbalsupporter van die tijd deed gewoon mee. En zijn oerwoudgeluiden erger dan iemand zijn moeder een hoer noemen?”
Hogere sancties moeten afschrikken
Om racisme en discriminatie harder aan te pakken, zijn de sancties verhoogd. Om vervolging eenvoudiger te maken, zijn er zelfs een aantal wijzigingen gebeurd in het bondsreglement. De Nationale Kamer tegen Racisme en Discriminatie deed ook zijn intrede. Al deze maatregelen hangen samen met het actieplan ‘Come Together’. Ondanks dat de voetbalbond hiermee is gestart, zijn zowel de amateurvleugels als de Pro League betrokken. Deze Nationale Kamer heeft specifiek mensen met expertise aangeworven, die oordelen over de verscheidene gevallen en sancties opleggen.
In een podcast met Evert Winkelmans bespreek ik het thema racisme. Deze podcast kan je hieronder beluisteren.
Pro League verwacht stelselmatig meer
Om het probleem racisme zo grondig mogelijk aan te kunnen pakken, is een goede samenwerking tussen clubs en de Pro League vereist. Initiatieven komen er al in beide richtingen. De Pro League is stelselmatig aan het opbouwen in wat zij verwachten van de clubs, vertelt Seppe Verbist. “De Pro League organiseert momenten om na te denken over de kwestie racisme. Tijdens deze momenten bieden we ook een mogelijkheid tot reflectie. Er zijn ook sessies rond discriminatie en racisme van het actieplan ‘Come Together’, die clubs gratis kunnen krijgen.”
“Union wil voortrekker zijn”
Volgens voetbalclub Union Saint-Gilloise neemt de Pro League genoeg hooi op z’n vork en mogen andere clubs een tandje bijsteken. “De Pro League neemt al genoeg initiatief en er is ook een duidelijk plan. Wat nu moet volgen is de praktijk. Dat kan door clubs te dwingen om racisme binnen supporterskernen te verbannen. Sommige clubs nemen meer het voortouw dan andere, maar dat ga je altijd hebben. De Pro League heeft stilaan meer gewicht om dit op te leggen. Wij willen hier met Union ook voortrekker in zijn.”
Ook Union levert inspanningen ondanks centrale ligging
Diversiteit speelt een belangrijke rol in onze huidige samenleving en dat beseft de voetbalwereld ook. Union Saint-Gilloise, een club die centraal in ons land ligt, levert veel inspanningen. Door de populatie van de gemeente Sint-Gillis zijn hun spelerskernen automatisch divers. Toch doen ze nog extra inspanningen.
“Onze club en fans hanteren de slogan ‘Love football, Hate Racism’, dus die boodschap zetten we elke dag opnieuw kracht bij, want ze blijft nodig. Union probeert die leuze om te zetten in werkelijkheid op gebied van aanwerving op administratief niveau. “We willen onze lokale gemeenschap en onze fans weerspiegelen en we willen daar een rol spelen op het gebied van personeelsaanwerving.”
Er zijn ook andere clubs die deze centrale ligging niet in hun voordeel hebben, maar toch werken aan een divers publiek. Denk maar aan KV Kortrijk. De West-Vlaamse club is actief bezig om niet-Vlamingen, die in ondertal zijn in hun regio, toch naar het stadion te lokken. Een moeilijk proces volgens KV Kortrijk, dat nog iets ingewikkelder werd, na het incident met de Vlaamse vlaggen in hun stadion. “Onze supporters zien dat niet als een public statement, maar eerder als een bepaalde fierheid omdat ze echte Vlamingen zijn. Zo schrik je wel anderen af. Men moet die balans wel goed maken, zodat de eigenheid van de ene groep niet verloren gaat, maar de andere groep het ook niet ziet als een dreigement.”
Anti-racismeplan vanuit UEFA helpt
Educatie blijft dus de sleutel tot succes. Maar gelukkig is er op dat vlak al een belangrijk stuk ondersteuning die de Pro League samen met de voetbalbond geeft, verklaart Verbist. “Mensen beseffen vaak nog niet wat er al dan niet door de beugel kan en hoe erg racisme is. Daar houdt de Pro League zich mee bezig, mensen beter informeren. Het begint steeds meer te bewegen en vanuit de UEFA is er ook een anti-racismeplan dat ingediend moet worden vooraleer je je Europese licentie kan behalen. Heel veel clubs in de Pro League vragen die licentie aan, ook ploegen die niet Europees actief zijn.”