Beledigingen als ‘aap’ of ‘gorilla’, en zelfs doodswensen, het zijn voorbeelden van berichten die sporters maandelijks in hun inbox krijgen. Die stroom aan online haat laat vaak meer sporen na dan fans denken. Mentale druk vertaalt zich snel naar het veld, en in een sportwereld waar digitale platforms steeds dominanter worden, rijst de vraag: hoeveel invloed heeft sociale media op sportprestaties?
Sociale media zijn dagelijkse factor geworden in het leven van sporters. Tijdens elk vrij moment checken ze hun sociale media, wat subtiel een invloed kan hebben op hun concentratie, gedrag en prestaties tijdens wedstrijden. Tegelijkertijd bieden deze platformen de kans om nieuwe technieken te volgen en contact te houden met fans. Het blijft een kwestie van balans: sociale media kunnen motiveren, maar ook afleiden en zo ook de prestaties beïnvloeden.
Prestaties op trainingen en wedstrijden
Trainingen en wedstrijden zijn essentieel voor elke sporter, maar in de vrije momenten daartussen is de verleiding om op sociale media te scrollen vaak groot. Volgens Jens Van Lier, sport- en prestatiepsycholoog, kan het gebruik van sociale media een merkbaar effect hebben op sportprestaties: “Ik doe zelf onderzoek naar mentale vermoeidheid, en scrollen op sociale media maakt het brein inderdaad meer vermoeid. Als sporters voor een training actief zijn op sociale media, is het effect van hun trainingen kleiner omdat ze mentaal vermoeid zijn. Op wedstrijden zien we ook dat ze slechter presteren, dat is door een experimenteel onderzoek aangetoond.”
De Braziliaanse onderzoeksgroep onder leiding van Leonardo Sousa Fortes deed een onderzoek naar het passinggedrag van voetballers in een oefenmatch. Daaruit blijkt dat spelers die 30 tot 45 minuten voor de match op sociale media actief waren kwalitatief minder goede passes gaven dan de spelers die niet actief waren op sociale media. Zo bleek ook dat spelers die voorafgaand aan trainingen (20 trainingen gedurende vier weken) sociale media gebruikten, niet vooruit gingen in beslissingsgedrag. Spelers die in dezelfde tijd een documentaire keken, verbeterde wel.
Sporters kunnen hierin zeker begeleid worden, maar het is cruciaal dat coaches en begeleiders weten hoe actief hun sporters zijn op sociale media: “Coaches moeten de kennis hebben dat sociale media niet zo onschuldig is. Op sociale media actief zijn vraagt iets van je brein, en dat heeft invloed op je prestaties”, legt Van Lier uit. “Ze moeten zoeken naar bepaalde routines voorafgaand aan een training of wedstrijd, en ook weten waar hun limiet ligt op sociale media. Als ze goede mentale routines gaan inbrengen voor een wedstrijd of training gaat dat ze helpen voor betere prestaties.”
Invloed op sporters
De Nederlandse schaatsster Pien Hersman vertelde in een interview met sportnieuws.nl dat sociale media sterk focussen op perfectie, en dat zij zelf te veel met dat ideaalbeeld bezig was, iets wat ze uiteindelijk ook meenam op de schaatsbaan. Ook social media-host en content creator Bavo Mortier benadrukt dat sociale media een ideaalbeeld creëren dat in werkelijkheid niet helemaal bestaat: “Veel sporters zijn zich ervan bewust dat niet alles op sociale media klopt. Ze zijn professioneel genoeg om te beseffen dat ze zich met de juiste mensen moeten omringen en zich niet moeten laten afleiden door wat ze online zien. Toch schuilt er een gevaar: je kunt in een vicieuze cirkel terechtkomen waarin je alleen nog ziet wat je wil zien. Daardoor ontstaan ideaalbeelden die helemaal niet bestaan, en dat is een grote valkuil.”
In een gesprek met schaatsen.nl vertelt de Nederlandse content creator en voormalig schaatser Tom Kant dat sociale media een interessant verdienmodel kunnen zijn voor atleten, maar er ook nadelen aan zijn verbonden. Negatieve commentaren en onzekerheid zijn de gevolgen die sociale media met zich mee kunnen brengen. In datzelfde gesprek geeft Pien Hersman aan dat zij sociale media tegenwoordig gebruikt om haar eigen verhaal te delen. Zo kan ze jonge sporters laten zien welke stappen zij zet in haar carrière, in de hoop ze te inspireren.
In 2021 was de Belgische skeletonster Kim Meylemans te gast bij het radioprogramma ‘De zomer van’ op Radio 1. Ze vertelde dat tegenwoordig iedereen berichten kan sturen, wat voor een extra laag druk zorgt, terwijl sporters sociale media nodig hebben voor bijvoorbeeld het vinden van sporters. Die bijkomende druk kan er bovendien toe leiden dat atleten dit meenemen naar tv-interviews en zich anders gaan profileren wanneer de setting formeler of serieuzer is. “Wanneer sporters in een formelere setting terechtkomen, zoals bij een tv-journalist of een serieus interview, gaan ze hun gedrag wel aanpassen. Maar wanneer je luchtige social mediacontent met hen maakt, is het verschil tussen hoe ze echt zijn en hoe ze zich gedragen voor de camera veel kleiner”, ervaart Mortier.
In de dartswereld zijn er tal van voorbeelden waarbij spelers hun ongenoegen uiten naar aanleiding van negatieve commentaren. Zo reageerde Mike De Decker, de Belgische nummer één, op de haatberichten die hij ontving na de uitschakeling op de World Cup of Darts tijdens een persconferentie na zijn overwinning op de World Grand Prix tegen Peter Wright. Hij liet weten dat hij zich niet langer inzet voor België, maar uitsluitend voor zichzelf.
“Voor ‘kleinere’ atleten kunnen reacties op sociale media een bron van steun zijn, maar voor grote namen zoals Remco Evenepoel is het veel moeilijker om met negatieve commentaren om te gaan”, legt Mortier uit. “Tegelijk kunnen die opmerkingen ook net extra motivatie geven om jezelf te bewijzen, al blijft dat mentaal zeker niet eenvoudig.”
Mentale rust is minstens even belangrijk. Sporters moeten sommige periodes afstand kunnen nemen van sociale media en zich daar volledig van losmaken. “Sociale media werken verslavend”, zegt Van Lier. “In een tussenseizoen of winterstop moet je als sporter kunnen loskomen van je identiteit als atleet. Wanneer je voortdurend online bent om je ‘brand’ hoog te houden, wordt het moeilijker om echt los te koppelen. Op lange termijn kan dat ertoe leiden dat je minder mentale rust vindt, terwijl dat herstel net cruciaal is voor elke (top)sporter.”
Sociale media werken verslavend. In een tussenseizoen of winterstop moet je als sporter kunnen loskomen van je identiteit als atleet.
Sport-en prestatiepsycholoog Jens Van Lier
Sportteams op sociale media
Sportteams evolueren sterk in hun gebruik van sociale media. Op TikTok zetten clubs veel vaker in op korte, luchtige filmpjes om de gebruikers te entertainen en zichzelf te promoten. Ook amateurverenigingen maken hier gebruik van om hun bekendheid te promoten. Een opvallend voorbeeld is VV Vianen, een Nederlandse amateurclub in het voetbal die maar liefst 1,4 miljoen volgers heeft op TikTok. Met creatieve video’s waarbij ze andere clubs of bekende streamers, zoals IShowSpeed, betrekken, slagen ze erin hun bereik en populariteit voortdurend uit te breiden.
Een ander voorbeeld is Tour de Tietema, die vanuit sociale media is uitgegroeid tot een volwaardig topsportteam. “Teams vertrekken tegenwoordig vaak vanuit entertainmentvisie”, vertelt Mortier. “Tour de Tietema is daar een perfect voorbeeld van: die ploeg is ontstaan als contentmerk en heeft daarop verder gebouwd tot een professioneel sportteam. Voor sponsors is dat bijzonder interessant, omdat je dankzij dat mediaplatform meteen een groot bereik hebt.”
Teams die actief zijn op sociale media ervaren niet alleen voordelen. Zo kwam Napoli in opspraak nadat de TikTok-admin van de club een video had geplaatst waarin toenmalig sterspeler Victor Osimhen belachelijk werd gemaakt vanwege het missen van een penalty en zijn haarstijl. De gevolgen waren groot: de relatie tussen de speler en de club raakten ernstig beschadigd, waardoor Osimhen in de zomer van 2024 vertrok naar Galatasaray en Napoli zijn topspits kwijt geraakte. Dit toont aan dat onschuldige entertainment video’s soms negatieve gevolgen kunnen hebben.
Toekomst
Bovendien zullen teams steeds vaker vertrekken vanuit een entertainmentvisie in plaats van puur een topsportvisie. Daarin staat ons een duidelijke verschuiving te wachten.
Social media-host en content creator Bavo Mortier
Sociale media zijn niet meer weg te denken uit de sportwereld, en dat zal in de toekomst alleen maar toenemen. “Sociale media zullen steeds belangrijker worden voor alles wat met sport te maken heeft”, vertelt Mortier. “We zien dat sporters en teams hun eigen kanalen enorm belangrijk vinden, wat logisch is want daarmee bereiken ze een groot publiek. Bovendien zullen teams steeds vaker vertrekken vanuit een entertainmentvisie in plaats van puur een topsportvisie. Daarin staat ons een duidelijke verschuiving te wachten.”
Sociale media bieden sporters en teams enorme mogelijkheden om hun verhaal te delen, een breed publiek te bereiken en sponsors aan te trekken. Tegelijkertijd brengen ze uitdagingen met zich mee, zoals mentale druk, negatieve reacties en de constante druk om online zichtbaar te zijn. Het is daarom cruciaal dat sporters bewust omgaan met hun online aanwezigheid en voldoende rustmomenten inbouwen. Op die manier kunnen digitale platformen bijdragen aan succes en welzijn, en wordt het duidelijk dat sport en sociale media steeds meer met elkaar verbonden zijn.