Australië is het eerste land ter wereld dat sociale media voor jongeren onder de zestien verbiedt. Kinderen en jongeren laten steeds minder hun scherm los. Sociale media is niet meer weg te denken in het dagelijks leven. De gebruikers worden steeds jonger. Ook in onze lagere en middelbare scholen zijn schermen niet meer weg te denken. Wij vroegen leerkrachten in de lagere school en in de middelbare school om hun mening, zij staan dicht bij de leefwereld van onze kinderen en jongeren.
“In een klas van het derde leerjaar was er maar een kindje zonder smartphone. Leerlingen worden steeds jonger als ze een eerste account op sociale media aanmaken. Ze maken ook steeds meer gebruik van verschillende apps”, zegt Lynn Devlieger, juf in het zesde leerjaar van de Vrije Basisschool in Zulte. Ook Hannes Ottevaere, leerkracht aardrijkskunde en geschiedenis in het Sint-Fransiscusinstituut in Melle ziet veel sociale mediagebruik bij zijn leerlingen: “mijn leerlingen worden steeds creatiever om subtiel op sociale media te zitten tijdens de schooluren. Ze gaan naar de toiletten of laten hun vrienden rondom hen staan om hun telefoon te verstoppen.” Ook in het Bernardustechnicum in Oudenaarde ziet leerkracht economie en Mavo Ben Wieme wat sociale media met zijn leerlingen doet. “Bij ons op school zijn smartphones overdag niet toegelaten. Ik hoor de leerlingen daar vaak over klagen. Het moment dat ze hun telefoons terugkrijgen vliegen ze erop als een bende honden op een been.”
Pesten online
Via sociale media is er regelmatig sprake van cyberpesten. Dat pestgedrag gaat vaak door op school. Ook op de lagere en middelbare scholen is dit te zien. “Mijn leerlingen heel wat verschillende groepen op Snapchat. Een groep met iedereen van het zesde leerjaar, een groep met enkel de meisjes en ook een groep waar een specifiek kind dan niet in zit. Af en toe krijgen we een bericht van een ouder dat er ruzie is. Zelf kunnen wij daar niet zoveel aan doen”, zegt Devlieger. Wieme loste eens een ruzie tussen twee van zijn leerlingen op. Die ruzie was ontstaan op sociale media en zette zich voort op school. “De twee leerlingen kwamen al wenend het lokaal binnen. Ik besloot om ze even appart te nemen en vroeg wat er was. Ze vertelden allebei hun kant van het verhaal en samen met de leerlingen had ik er een open gesprek over. De ruzie was opgelost en verder lieten de twee leerlingen elkaar gerust. Op het SFI in Melle merkte Ottevaere dat er onder de leerlingen veel negativiteit heerst. “Op sociale media krijgt iedereen een platform. Leerlingen zien interessante dingen maar ook heel wat onderwerpen en taalgebruik die ze niet zouden moeten horen. De uitspraken van Andrew Tate zorgen voor vrouwonvriendelijke opmerkingen naar vrouwelijk personeel. Ze worden bijna geïnspireerd om anderen te kwetsen. De realiteit van de leerlingen is aan het vervagen.”
“Sociale media maakt de leerlingen dommer. Het niveau van de taal gaat achteruit maar dat vind ik niet verrassend. De leerlingen leren niet meer schrijven want typen is de norm. Dat komt door de grote aanwezigheid van sociale media als de invoer van laptops in het onderwijs”, zegt Ottevaere. Ook Devlieger haalt dit aan: “alles moet zo vlug mogelijk gebeuren en ze hebben geen geduld meer. Als ze een toets gemaakt hebben willen ze die meteen terug verbeterd zien. Ik ben geen Bol.com waarbij een toets voor 23u00 gemaakt, nog dezelfde dag verbeterd is.” Door het overtollige gebruik van sociale media merken de beide leerkrachten dat veel leerlingen het moeilijk hebben om hun aandacht een uur lang bij de les te houden. “Sommige lessen zijn nu eenmaal niet leuk maar moeten toch gegeven worden. Niet elke les moet feestje zijn met heel wat korte filmpjes om de leerstof uit te leggen”, zegt Ottevaere.
Rol van ouders
“Voor veel ouders is de Ipad een goedkope babysit. Daardoor leren kinderen op heel jonge leeftijd hoe je moet omgaan met een scherm. In het zesde leerjaar geven wij ieder jaar lessen over de gevaren van sociale media. Ik merk dat mijn leerlingen absoluut niet weten waar ze mee bezig zijn op sociale media. Het gebruik van sociale media hoort ook bij de opvoeding die vanuit de ouders moet komen. Wij leren kinderen veel bij, maar het moet van beide kanten komen. Wieme ziet dit anders: “Als leerkracht hebben we een opvoedkundige rol, ik vind het logisch dat wij de leerlingen de gevaren van sociale media aanleren. Ik ben zelf opgegroeid met sociale media en vind het belangrijk dat mijn leerlingen daar goed van op hoogte zijn, niet iedere ouder is goed met sociale media.”
Ook Tom Termote, expert mediawijsheid ziet de moeilijkheden bij de ouders over opvoeding rond sociale media: “de ouders vandaag hebben er nooit een opleiding in gekregen in al die sociale media. Ze zijn opgegroeid in een tijd waar dat allemaal nog niet bestond. Dus de huidige ouders geven heel vaak zelf het verkeerde voorbeeld. Ik denk dat de jongere generatie sowieso al strenger gaat zijn met hun kinderen dan dat hun eigen ouders met ze waren. De jongere generatie weet veel meer wat de gevaren zijn en hebben al veel meer gezien wat er allemaal kan gebeuren of foutlopen.”
Haalbaarheid verbod
“Sociale media verbieden voor jongeren zou ik niet doen. Men focust te veel op de negatieve kant van sociale media. Het zorgt voor verbondenheid tussen vrienden en kan ook een leuke ontspanning zijn.” Ook Devlieger zou sociale media niet verbieden maar extra inzetten op lessen: “sensibilisering voor sociale media zou veel vroeger moeten beginnen. Starten in het zesde leerjaar is nu eenmaal te laat. De sensibilisering zou moeten mee evalueren met het sociale media gebruik van de kinderen en jongeren.” Ottevaere is niet akkoord met de gekozen leeftijdsgrens maar is wel fan van het verbod: “ik zou een andere leeftijd kiezen. Zestien jaar vind ik wel heel laat, veertien lijkt me geschikter.”
De leerkrachten hebben verschillende meningen. Termote zegt dat een verbod vanuit de federale regering onhaalbaar is: “België alleen kan niet op tegen de grote media bedrijven zoals Meta. Europa zou dat wel kunnen.”
De meningen over het verbod op sociale media zijn verdeeld. De een vindt de leeftijdgrens een goed idee, de ander zou extra inzetten op sensibilisering rond sociale media. Wat alvast zeker is, is dat België Australië nog niet zal volgen met een gelijkaardig verbod, daarvoor wachten ze op Europa.