Vuurwerk is tegenwoordig niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Wanneer we het nieuwe jaar inkomen, vieren we dat traditioneel met knallen en lichtflitsen. Al komt er steeds meer kritiek op die traditie. Maar waarom zit vuurwerk nu zo fel in onze cultuur verweven? Van waar komt die traditie?
Er zijn al heel wat studies gepubliceerd over het ontstaan van vuurwerk. Zo is het duidelijk dat chinezen de eerste massale gebruikers waren van vuurwerk. Zij experimenteerden met bepaalde mengsels. Eén van die mengsels reageerde explosief en dat wordt gezien als het eerste vuurwerk in de geschiedenis. Ook militairen gebruikten al vroeg in de geschiedenis vuurwerk als lichtsignaal. De uitvinding van het buskruit in de dertiende eeuw was een stroomversneller in het proces. Het zorgt voor de ontploffingen zoals we die nu kennen bij vuurwerk. Dat buskruit was onmiddellijk ook de oorzaak voor een verdere verspreiding naar Europa, al werd het bij ons vooral gebruikt voor oorlogsvoering of grote spektakelshows. Opvallend is dat zo’n 90 procent van het vuurwerk nog altijd uit China komt.
Wat brengt de toekomst?
“Vuurwerk heeft sowieso nog een toekomst.” Dat is een duidelijk statement van Lander Desmet. Hij is zaakvoerder van Vuurwinkel in Marke. “Vuurwerk is een mooie traditie als gebruikers het veilig houden. Er zijn nu allerlei initiatieven zoals stil vuurwerk of lasershows, maar volgens mij kan je technologie of AI niet gebruiken om vuurwerk te vervangen. De vreugde die komt kijken bij de luide knallen geeft een gevoel van euforie, mensen worden er gewoon gelukkig van. Natuurlijk kan je mensen ook vermaken met andere initiatieven, maar het is niet hetzelfde. Vergelijk het met sport. Iemand die graag naar wielrennen kijkt, kan je ook laten proeven van voetbal. Dat is dan wel een compleet andere discipline, dus het gevoel bij die persoon is ook anders. Die persoon kan dan wel genieten van het voetbal, maar zal ook vaak naar wielrennen snakken. Dat is bij vuurwerk niet anders.”
Sterke traditie
“Het is al enkele eeuwen een traditie om vuurwerk af te steken op de seconde dat het nieuwe jaar start. Een mix van factoren zorgt ervoor dat die traditie doorheen de jaren sterk is gebleven. Dat zal het ook blijven. Aftellen naar 00:00 uur, de eerste knallen, het gevoel van samenhorigheid, het gevoel van vreugde wanneer je naar het vuurwerk kijkt met een glaasje champagne in de hand. Regels over vuurwerk veranderen, de traditie niet. Dat zegt genoeg. Er zijn in de geschiedenis ook nooit momenten geweest dat er helemaal geen vuurwerk was in een bepaald jaar. Ik moet wel eerlijk bekennen dat de verkoop van vuurwerk verminderd is, maar ik verkoop er nog altijd veel. Mensen merken dat doorheen de tijd ook zelf. Wanneer men eind de jaren negentig, begin de jaren 2000 naar buiten ging voor het vuurwerk zag men er veel meer dan nu het geval is. Maar als mensen nu naar buiten gaan in de nacht van oud naar nieuw, zien ze zeker wel nog altijd vuurwerk, ook al is het veel minder dan vroeger.”
Spelbrekers
“Ik hoor vaak het verwijt van dierenliefhebbers die zeggen dat vuurwerk niet goed is voor de dieren. Maar baasjes weten toch al lang op voorhand dat er op oudjaar vuurwerk wordt afgeknald. Er zijn genoeg manieren om je hond, paard of kat te beschermen. Steek ze binnen, leg wat muziek op en ze horen het vuurwerk zelfs niet.” Lander is wel scherp voor mensen die zomaar doorheen het jaar ergens vuurwerk afsteken zonder de buurt te verwittigen. “Zij verknallen het voor iedereen. Door hen wordt de traditie in een slecht daglicht geplaatst. Denk ook aan voetbalsupporters die projectielen op het veld gooien na slechte resultaten of uit woede. Dat is niet de juiste manier en beschadigt onze reputatie. Gelukkig hebben we ook klanten die het goed menen met ons vuurwerk. We krijgen ook af en toe filmpjes doorgestuurd van hen. Waarom zou je vuurwerk verbieden voor de mensen die ervan houden?”
Beleid
Lander ziet de toekomst wel nog altijd positief in. “Veel mensen die ik de afgelopen maanden sprak, vertelden me dat gemeenten en steden dit jaar veel vuurwerkverboden zouden uitspreken. Dat is weer niet gebeurd. Ik zie een constante. De gemeenten laten het doorgaans toe voor die ene nacht. Ik begrijp dat ze het op andere momenten niet willen toestaan, maar voor die ene nacht moet het toch lukken om je flexibel op te stellen. Denk dan aan de baasjes van dieren, of anderen die zouden last hebben van het vuurwerk. Wij moeten nog steeds aan ons inkomen kunnen geraken. Dat is ook een belangrijke factor die beleidsmakers moeten meenemen. Voor grote organisatie die vuurwerkshows verzorgen is dat allemaal geen probleem. Zij hebben die inkomenszekerheid, omdat er bij grote shows sowieso vuurwerk gebruikt mag worden. Denk dan aan Tomorrowland, de nationale feestdag in Brussel, de Vlaamse feestdag die gevierd wordt in Middelkerke en nog vele andere evenementen. Wij moeten verkopen aan particulieren en halen daar onze inkomsten uit. We kunnen wel altijd samenwerkingen aangaan met die grote organisaties, maar een belangrijk onderdeel van onze winst komt uit de verkoop van vuurwerk voor oudjaar. Dat mag je ons echt niet afnemen. We hebben wel het geluk dat we ook bezoekers krijgen vanuit onze buurlanden. De regels zijn daar soepeler. Wij zijn zelf ondertussen ook al zo groot geworden dat organisatoren naar ons bellen voor bepaalde evenementen, maar dat is zeker niet voor iedereen zo in deze sector. Als je alleen een winkel hebt met als doel vuurwerk te verkopen aan particulieren wordt het een moeilijke zaak om financieel te overleven, zeker als de regels nog strenger worden dan vandaag het geval is.”
Het is dus een traditie die zeker nog een sterke basis heeft in België. Het beleid wordt steeds strenger, maar volgens vuurwerkverkopers zullen er altijd mogelijkheden zijn om vuurwerk te verkopen en gebruiken. Daar ijveren ze ook voor. “De openingen in het beleid moeten behouden blijven zoals dat nu het geval is”, is een duidelijk afsluiter van Lander Desmet.